Uczeń nadpobudliwy psychoruchowo

UCZEŃ NADPOBUDLIWY PSYCHORUCHOWO

Od kilku lat pojęcie to wzbudza powszechne zainteresowanie psychologów i pedagogów pracujących z dziećmi.

ADHD to skrót od angielskiej nazwy Attention Deficit Hyperactivity Disorder, czyli "Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi" (często nazywany po prostu "zespołem hiperkinetycznym" lub "zespołem nadpobudliwości psychoruchowej").

Z nadpobudliwością psychoruchową mamy do czynienia wtedy, gdy dochodzi do powstania przewagi procesów pobudzania nad procesami hamowania.

Jeżeli w fazie największego wzrostu mózgu występują jakieś przeszkody, mogą one doprowadzić do zmniejszenia się liczby połączeń nerwowych oraz spowolnić niezbędne biochemiczne procesy dojrzewania. To może zaburzyć dynamikę procesów nerwowych, a tym samym wpłynąć na opóźnienie kształtowania się mowy, pisania, czytania oraz myślenia.

ADHD, jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń wieku rozwojowego. Ocenia się, że występuje on u 3-20% dzieci. Cechą charakterystyczną zespołu jest występowanie trwałych wzorców zachowania, utrzymujących się przynajmniej przez 6 miesięcy, a przejawiających się przede wszystkim jako: zaburzenia koncentracji uwagi,nadmierna impulsywność,nadruchliwość.

Nasilenie powyższych objawów jest niewspółmierne do wieku i poziomu rozwoju oraz utrudnia funkcjonowanie dziecka w otoczeniu.

Rozpoznanie tego rodzaju problemu nie należy do prostych. Można jednak sugerować się pewnymi wyraźnymi symptomami.

NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHORUCHOWA MOŻE PRZEJAWIAĆ W 3 SFERACH:
- ruchowej
- poznawczej
- emocjonalno-uczuciowej

Sfera ruchowa
Dzieci charakteryzuje wzmożona ekspansja ruchowa, wciąż szukają możliwości do zaspokojenia potrzeby ruchu. Na przerwach dużo biegają, na zajęciach wyrażają aktywność i chęć wykonywania różnych poleceń nauczyciela. Chętnie wykonują wszystkie prace typu: rozdawanie, przynoszenie lub odnoszenie różnych pomocy szkolnych, nieporównanie trudniej jest im natomiast wykonać te polecenia, które wymagają znacznego ograniczenia aktywności ruchowej Dzieci te szczególnie trudno znoszą przedłużające się chwile oczekiwania, często bazgrzą po zeszytach, niszczą rzeczy wokół siebie. Nadmierna ruchliwość dzieci nadpobudliwych wyraźnie wzrasta, gdy znajdują się w gromadzie, dlatego w szkole są zazwyczaj silniej pobudzone niż w domu, a w gronie rodzeństwa i kolegów bardziej niespokojne niż w indywidualnym kontakcie z dorosłym.

Sfera poznawcza
Nadpobudliwość w sferze poznawczej przejawia się w zaburzeniach koncentracji uwagi, pochopności i pobieżności myślenia. Słaba koncentracja uwagi jest efektem reagowania przez dzieci na wszystkie bodźce z otoczenia. Nadmiar bodźców powoduje, że ich uwaga jest chwiejna, przez co zadania są wykonywane niedokładnie i niestarannie. Dzieci te nie są w stanie skoncentrować się dłużej na zadaniach, przeszkadzają w zajęciach, wypowiadają się chaotycznie, szybko zapominają, co mają wykonać. W pracach pisemnych uczniów występuje szereg błędów, np. niedokończone zdania, słowa. Prace te są chaotyczne i nielogiczne. Ponadto prawidłowe funkcjonowanie w szkole utrudnia im lęk i wysoki stopień niepokoju podczas odpowiedzi, co w konsekwencji powoduje osiąganie gorszych wyników, niż wskazywałby na to ich możliwości intelektualne. Pochopność i pobieżność myślenia sprawiają, że dzieci nie analizują swoich wypowiedzi. Bardzo szybko odpowiadają na zadane pytania, przy czym sprawiają wrażenie bezkrytycznych i mało spostrzegawczych.

Sfera emocjonalno – uczuciowa
Nadpobudliwość w sferze emocjonalno-uczuciowej charakteryzuje się gwałtownymi i silnymi reakcjami uczuciowymi o tendencjach wybuchowych lub wzmożonej lękliwości. Dzieci te są drażliwe, łatwo popadają w konflikty z rówieśnikami i dorosłymi, są kłótliwe, agresywne, ich reakcje na bodziec są niewspółmierne do przyczyny. Dzieci o wzmożonej lękliwości są płaczliwe, pocą się, czerwienią lub bledną. Mają duże trudności w wypowiadaniu się przed grupą, stają się wtedy spięte, niespokojne, skrępowane. Mają utrudniony kontakt z otoczeniem i bardzo przeżywają wszelkie niepowodzenia. Nadmierna aktywność ruchowa, impulsywność, trudności w przyswajaniu zachowań akceptowanych społecznie zaburzają funkcjonowanie rodziny, dezorganizują zajęcia w domu, przedszkolu czy szkole. Zaburzenia koncentracji uwagi są przyczyną problemów edukacyjnych. Niepowodzenia szkolne, niskie poczucie własnej wartości powodują, że edukacja tych dzieci, mimo prawidłowego rozwoju umysłowego, często zostaje zakończona przedwcześnie. Nieprawidłowe wzorce zachowań są najczęściej wzmacniane negatywnymi reakcjami opiekunów. Istnieje zatem konieczność oddziaływań terapeutycznych skierowanych do dzieci nadpobudliwych psychoruchowo. Celem tych działań ma być przede wszystkim zwiększenie szans na prawidłowy rozwój psychospołeczny dziecka oraz zapobieganie zaburzeniom zachowania.

Kryteria rozpoznawania ADHD

· Zaburzenia koncentracji uwagi - musi wystąpić 6 lub więcej z podanych objawów i muszą one utrzymywać się przez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym funkcjonowanie dziecka lub w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju.

· Dziecko nie jest wstanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania innych czynności. Popełnia błędy wynikające z niedbałości.

· Często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach.

· Często wydaje się nie słuchać tego. co się do niego mówi.

· Często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnieniem codziennych obowiązków, jednak nie z powodu przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji.

· Często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć.

· Nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego jak nauka szkolna lub odrabianie zajęć domowych.

· Często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć, np. zabawki, przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia itp.

· Łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców,

· Często zapomina o różnych codziennych sprawach.

Co można zrobić?

·Dawać bardzo krótkie komunikaty

·Powtórzyć polecenia krótko i czytelnie

·Zapisac polecenie i sprawdzić, czy uczeń wykonał to polecenie

·Zwracać uwagę hasłowo: Spójrz na mnie!, Zobacz!, Uwaga!

· Nadruchliwość i impulsywność - 6 lub więcej z podanych poniżej objawów nadruchliwości i impulsywności musi utrzymywać się przez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym adaptację (funkcjonowanie) dziecka bądź w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju.

· Dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu.

· Wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia.

· Często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem.

· Często jest w ruchu, biega, jest nadmiernie gadatliwe

· Często wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie sformułowane w całości

· Często przerywa lub przeszkadza innym (wtrąca się do rozmowy lub zabawy).

· Zaczepiają, potrącają

Co można zrobić?

1. Często przypominać o zasadach

·Odwracać uwagę dziecka drobnymi poleceniami ( podlej kwiaty, zmocz gąbkę itp.)

·Wzmacniać pozytywnie, chwalić

Praca z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo:

W domu

· powinny pracować w spokojnych warunkach zapewniających możliwość maksymalnej mobilizacji i skupienia uwagi, z uwzględnieniem krótkich przerw poświęconych wypoczynkowi i odprężeniu.

· lekcje powinny być odrabiane o tej samej porze, dziecko po powrocie ze szkoły powinno odpocząć, po czym zasiadać do lekcji w spokoju i ciszy,

· należy dopilnować, aby przy odrabianiu lekcji na stole było tylko to, co służy pracy,

· nie należy przy dziecku siedzieć cały czas, od czasu do czasu należy sprawdzić, czy dziecko pracuje i czy nie ma trudności, a jeśli ma wtedy pomóc,

· należy wyrobić u dziecka zdolność do samokontroli,

· po przygotowaniu lekcji ustnych należy dziecko "przesłuchać"

W szkole

· należy unikać gromadzenia dzieci nadpobudliwych w jednej klasie,

· należy rozsadzić je w ławkach w sposób zaplanowany (na przedzie, tam gdzie nauczyciel często się zatrzymuje chcąc widzieć wszystkich uczniów),

· dobór towarzystwa w ławce powinien być przemyślany, aby uczeń nadpobudliwy nie wpływał ujemnie na sąsiada (np. nie każde dziecko spokojne toleruje sąsiedztwo dziecka nadpobudliwego, odpowiedniejszym towarzystwem byłoby dziecko aktywne, ale odporne psychicznie, zrównoważone i zorganizowane),

· w postępowaniu i ocenie ucznia nadpobudliwego należy brać pod uwagę wszystkie charakterystyczne dla niego cechy, a przede wszystkim zmienność jego pracy i zachowania, nie każda zła odpowiedź jest rzeczywiście dowodem braku wiadomości czy umiejętności, należy tym dzieciom dać szansę częstego odpowiadania, pamiętając, że są one skłonne do odpowiedzi pochopnych, (dać szansę na zastanowienie się i korektę odpowiedzi)

· nie jest wskazane "wyrywanie" do odpowiedzi w przypadkach gdy dziecko jest czymś zajęte, zamiast uważać - stwarza to napięcie i działa dezorganizująco; właściwsze jest zwracanie uwagi ucznia na omawiany przedmiot, poinformowanie go, o czym była mowa i wreszcie zadanie pytania

Pamietajmy!

·Dzieci nadpobudliwe nie umieją gospodarować swoją energią, nie umieją dostosować wysiłku do rozmiaru zadania, jak również regulować tempa pracy w zależności od potrzeby.

· Należy więc czuwać nad organizacją ich pracy.

·Wspólpraca rodziców z nauczycielami ułatwi dziecku funkcjonowanie w szkole

·Nie karajmy za objawy.

Literatura:

1.Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M.:"Nadpobudliwość psychoruchowa dzieci"

·Kozłowska A.: "Zaburzenia emocjonalne u dzieci"

·Nartowska H.: "Wychowanie dziecka nadpobudliwego"

·Nartowska H.: "Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo"

·Spionek H.: "Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych"

·Tomaszek B.: "Jak pracować z dzieckiem nadpobudliwym w szkole i w domu?"

opracowała; Elżbieta Korytkowska